လြိဳင္ေကာ္ျမိဳ႕တေနရာတြင္ က်ေနာ့္ဆိုင္ကယ္ေလးကို ပံုမွန္ေမာင္းလာခိုက္ က်ေနာ့္အေနာက္ဖက္မွ အသက္ ၂၅ ႏွစ္၀န္းက်င္ လူငယ္တစ္ဦး ေမာင္းလာသည့္ အရွိန္အျပင္းျပင္း စက္သံျပင္းျပင္းနဲ႔ က်ေနာ့္ ဆိုင္ကယ္ေဘးမွ ျဖတ္ေမာင္း တက္သြားတာျမင္လုိက္လိုု႔ က်ေနာ္အေတာ္ပင္ ထိတ္လန္႔သြားမိသည္။
မၾကာပါဘူး။ က်ေနာ္လာရာလမ္းေရွ႕ ခပ္လွမ္းလွမ္းတြင္ "ဒုတ္" ဟူေသာအသံတခုကို က်ယ္ေလာင္စြာ ၾကားလိုက္ရသည္။ အသံၾကားရာအနီးကို က်ေနာ္ေရာက္သြားေတာ့ က်ေနာ့္ေဘး ေက်ာ္တက္ ေမာင္းႏွင္သြားခဲ့သည့္ လူငယ္၏ဆုိင္ကယ္ႏွင့္ အသက္ ၄၀ ၀န္းက်င္လူၾကီး တဦး၏ ဆိုင္ကယ္တုိ႔ အရွိန္အဟုန္ ျပင္းစြာတုိက္မိသြားၾကသည္။
ႏွစ္ဦးစလံုးဒါဏ္ရာအျပင္းအထန္ ရရွိသြားၾကတာကိုေတြ႕လိုက္ရသကဲ့သို႔ လူၾကီးမွာ အခင္းျဖစ္သည့္ေနရာ၌ပင္ သတိလွစ္သြားသြားၿပီး ထိုလူငယ္မွာမူ ေသြးအိုင္ထဲတြင္ လူးလြန္႔ရင္း တအင္းအင္းႏွင့္ညီးညဴေနသည္။
၎တုိ႔၏ ဆိုင္ကယ္ႏွစ္စီးလံုးမွာမူ ဆိုုင္ကယ္ႏွင့္မတူေတာ့ဘဲ ရစရာမရွိေအာင္ ပ်က္စီးသြားသည္။ လမ္းသြား၊ လမ္းလာသူမ်ား၏ အကူအညီေၾကာင့္ သက္ဆိုင္ရာကို လွမ္းအေၾကာင္းၾကားႏိုင္ခဲ့သကဲ့သုိ႔ လူနာႏွစ္ဦးကိုလည္း လြိဳင္ေကာ္ေဆးရံုသုိ႔ ပို႔ေဆာင္လုိက္ႏိုင္ခဲ့သည္။
(ဤကား က်ေနာ္၏ မ်က္ျမင္ယာဥ္တုိက္မႈ တခုျဖစ္သည္။)
အျခားေသာတုိင္းႏွင့္ျပည္နယ္နည္းတူ ကယားျပည္နယ္အတြင္းတြင္ ကား၊ ဆုိင္ကယ္မ်ား တေန႔ထက္တေန႔ ပိုမိုမ်ားျပားလာေနသည္။ လြိဳင္ေကာ္ျမိဳ႕တြင္းတြင္ ဆိုင္ကယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးအေရာင္းဆိုင္မ်ား၊ အရစ္က်စနစ္ ဆိုင္ကယ္အေရာင္းဆုိင္မ်ားစြာကို ေတြ႕ႏိုင္ျပီး တရုတ္ျဖစ္ဆိုင္ကယ္မ်ား ေစ်းေပါေပါျဖင့္ ရရွိႏိုင္သျဖင့္ လူတန္းစားအလႊာအသီးသီးက ၀ယ္ယူႏိုင္ၾကသျဖင့္ လက္ရွိကယားတျပည္နယ္လံုးတြင္ မွတ္ပံုတင္ထားသည့္ ဆိုင္ကယ္စီးေရ (၅၇၀၁၉) စီး ႏွင့္ ဆိုင္ကယ္လိုင္စင္ရရွိထားသူ (၇၉၁၀၁)ဦး ရွိေနျပီျဖစ္ေၾကာင္း ကုုန္းလမ္းပိုု႔ေဆာင္ေရးႏွင့္ညြန္ၾကားမႈဦးစီးဌာန(က.ည.န)၏ စာရင္းမ်ားအရသိရသည္။
ယခုလုိ လူတန္းစားအလႊာအသီးသီးမွ ဆိုင္ကယ္မ်ားကို အသံုးျပဳလာႏိုင္ေသာေၾကာင့္ တဖက္တြင္သြားေရးလာေရးတြင္ အဆင္ေျပေခ်ာ့ေမြ႕လာသကဲ့သို႔ တဖက္တြင္လည္း အႏၱာရာယ္မ်ားစြာရွိေနသည္။
မူးယစ္ျပီးေမာင္းႏွင္ျခင္း၊ အလွ်င္လို၍ အရွိန္ျမင့္ေမာင္းႏွင္ျခင္း၊ အသက္မျပည့္ေသးပဲေမာင္းႏွင္ျခင္း ႏွင့္ ယာဥ္စည္းကမ္းလမ္းစည္းကမ္းအား လိုက္နာျခင္းမရွိပဲ ပရမ္းတတာေမာင္းႏွင္ျခင္းေၾကာင့္ ကယားျပည္နယ္တြင္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း ယာဥ္တုိက္မႈ(၁၃၃)မႈ၊ ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရ(၁၈၁)မႈ၊ ေသဆံုး(၄၃)ဦးရွိေၾကာင္း (ကညန)စရင္းကေဖၚျပထားသည္။
၂၀၁၄ ခုႏွစ္၏ ယာဥ္တိုက္မႈသည္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ထက္(၁၂) မႈတုိးလာၿပီး ေသဆံုးသူလည္း (၂၀)ဦးထိတိုးလာခဲ့သည္။
"ဘာေၾကာင့္ ပိုလာတာလဲဆိုေတာ့ ယာဥ္ေတြမ်ားျပားလာတာလည္း တစိတ္တပိုင္းေပါ့ေနာ။ ဆိုင္ကယ္ေတြက ပိုမ်ားလာတာေပါ့။ ပိုမ်ားလာျပီးေတာ့ ေျပာမယ္ဆုိရင္ စည္းကမ္းလုိက္နာမႈကလည္း ခုနေျပာသလိုေပါ့ စည္းကမ္းကို မထီမဲ့ျမင္ျပဳတဲ့လူ၊ စည္းကမ္းကိုသိရဲ႕သားနဲ႔ မေၾကာက္တဲ့လူ၊ ေနာက္တခုကေတာ့ အရက္ေသစာေသာက္စားမူးယစ္တဲ့လူေတြေပါ့ေနာ" ဟုလြိဳင္ေကာ္(က.ည.န)ရံုး၏ လက္ေထာက္ညႊန္ၾကားေရးမွဴး ေဒၚနန္းစိုးစိုးဟတ္က ရွင္းျပသည္။
ယာဥ္ေမာင္းရာမွာ ခ်မွတ္ထားသည့္ ယာဥ္စည္းကမ္းအတိုုင္းလိုုက္နာေမာင္းနင္ရန္လိုုအပ္သည့္အျပင္ တပါးသူအတြက္ပါ သတိရွိရွိ လိုုက္နာေဆာင္ရြက္ရန္လိုုအပ္ေၾကာင္း သက္ဆိုုင္ရာတိုု႔ကအႀကံျပဳထားသည္။
" ကိုယ္ သူမ်ားကိုမတိုက္ရင္ေတာင္မွ သူမ်ားကိုယ္႔ကိုလာတုိက္ေနတဲ႔ သေဘာမွာရွိေနတယ္ေလ " ဟုုျပည္နယ္အတြင္း စည္းကမ္းမဲ့ ယာဥ္ေမာင္းသည့္အေျခအေနကိုု ကယားျပည္နယ္ Local Levelopment Network တာ၀န္ခံဆရာမိုးစက္ကေျပာသည္။
==========================================
၁။ ဆိုင္ကယ္စီးဦးထုပ္ေဆာင္း ေမးသိုင္းၾကိဳးေသခ်ာစြာတပ္ရမည္။
၂။ ဆိုင္ကယ္စီးစဥ္ ဖုန္းမေျပာရ၊ ထီးမေဆာင္းရ၊ လက္ကိုင္ကို လက္ႏွစ္ဖက္ျဖင့္ကိုင္၍စီးရမည္။
၃။ မီးေရာင္ျပန္ျပား၊ နံပါတ္ျပားႏွင့္ေနာက္ၾကည့္မွန္ တပ္ဆင္ရမည္။
၄။ အခ်က္ျပမီးကို မေကြ႕မွီေပ(၁၀၀)မွ ၾကိဳတင္ျပရမည္။
၅။ ညဘက္စီးလွ်င္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္မွလာသူ မ်က္စိမစူးရန္ မီးအလင္းေရာင္ႏွိမ့္ေပးရမည္။
၆။ လူစီးထိုင္ခံုတြင္ (၁)ဦးထက္ပို မတင္ရ။ ေရွ႕တြင္လူမတင္ရ။
၇။ ပစၥည္းတင္လွ်င္ ထိုင္ခံု၏ေနာက္သုိ႔ (၁)ေပ၊ ေဘးသုိ႔(၆)လက္မစီ ထပ္ပို၍ အစြန္းမထြက္ရ။ အျမင့္သည္ စီးသူ၏ပခံုးထက္မျမင့္ရ။ ပစၥည္းအေလးခ်ိန္သည္ ယာဥ္ကို မထိန္းႏိုင္ေလာက္ေအာင္ မေလးရ။
၈။ စက္သံဆူညံေအာင္ျမွင့္၍ မစီးရ။
၉။ အ၀တ္အစားမ်ား အႏၱရယ္ျဖစ္ ေလာက္ေအာင္ ပ်ံ႕လြင့္ျခင္းမရွိရ။
၁၀။ အရက္၊ မူးယစ္ေဆး၀ါး သံုးစြဲ၍ ေမာင္းႏွင္ျခင္းမျပဳရ။
လူအမ်ားစုသည္ အထက္မွခ်မွတ္ေပးသည့္ စည္းကမ္းခ်က္မ်ားကို သိရွိေနၾကေသာ္လည္း လိုက္နာမႈအပိုင္းတြင္ အားနည္းေနၾကဆဲျဖစ္သည္။
ဆိုင္ကယ္ေမာင္းႏွင္သည့္ လူၾကီး၊ လူငယ္အမ်ားစုသည္လည္း မူးယစ္ျပီးေမာင္းႏွင္ျခင္း၊ ဆိုင္ကယ္စီးဦးထုပ္ ေဆာင္းရန္၀န္ေလးျခင္း၊ ဆိုင္ကယ္ေနာက္ၾကည့္မွန္ တပ္ဆင္ျခင္းကို မႏွစ္သက္ျခင္း၊ စက္သံဆူညံေစသည့္ ပါ၀ါအိတ္ေဇာမ်ား တပ္ဆင္ျခင္းကို သေဘာေတြ႕ျခင္း စသည့္အယူအဆမွားမ်ားေနာက္သို႔ လိုက္ေနၾကသည္ကို ေတြ႕ေနရသည္။
ယာဥ္စည္းကမ္းလိုက္နာမႈ အားနည္းၾကေသာေၾကာင့္ ယာဥ္တိုက္မႈျဖစ္ေပၚလွ်င္ အမ်ားစုမွာ အသက္မဆံုးရႈံးသင့္ပဲ အသက္ဆံုးရံႈးေနၾကရသည္။
ကညန ႏွင့္ ယာဥ္ထိန္းဌာနမ်ား ပူးေပါင္းျပီး ႏွစ္စဥ္ပညာေပးေဟာေျပာပြဲမ်ားကို တႏွစ္လွ်င္ႏွစ္ၾကိမ္ ေတာရြာအေရာက္ နယ္လည့္ေဟာေျပာျခင္း၊ ရပ္ကြက္အလိုက္ေဟာေျပာခင္းအျပင္၊ သူနာျပဳသင္တန္းေက်ာင္း၊ အိမ္တြင္းမႈသင္တန္းေက်ာင္း ႏွင့္ အထက္တန္းေက်ာင္း၊ တကၠသိုလ္ေက်ာင္း စသည့္ေနရာတြင္ ျပဳလုပ္ေနေသာ္လည္း စည္းကမ္းလိုက္နာမႈအပိုင္းတြင္ အားနည္းေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္း ေဒၚနန္းစိုးစိုးဟတ္က ခုလိုေျပာသည္။
" ကယားျပည္နယ္လို႔ေတာ့မဟုတ္ဘူးေပါ့ေနာ၊ တႏိုင္ငံလံုးအေနနဲ႔ယာဥ္စည္းကမ္း လိုက္နာမႈဆိုရင္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေတာ့အားနည္းတယ္လုိ႔ ေျပာလုိ႔ရတယ္ "
ျပည္သူမ်ား ယာဥ္စည္းကမ္း၊ လမ္းစည္းကမ္းသိရွိမႈ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔လာရန္ တိုးျမင့္လုပ္ေဆာင္သြားရာတြင္ အစီအစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ေရးဆြဲထားသည့္အျပင္ ကားေမာင္းလိုင္းစင္ႏွင့္ ဆိုင္ကယ္ေမာင္းလိုင္းစင္ သင္တန္းမ်ားကို ေမလတြင္စတင္မည္ျဖစ္ျပီး ဌာနအခက္အခဲအခ်ိဳ႕ေၾကာင့္ လစဥ္ေနာက္ဆံုးအပတ္မွအပ ပထမပတ္မွ တတိပတ္အထိ တနလၤာေန႔တိုင္းဆိုင္ကယ္ေမာင္းလိုင္စင္ ႏွင့္ ဗုဒၶၶဟူးေန႔တိုင္းကားေမာင္းလိုင္စင္မ်ား ျပဳလုပ္ေပးမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေဒၚစိုးစိုးဟတ္ေျပာသည္။
အသက္မျပည့္ေသးသည့္ ကေလးမ်ား ဆိုင္ကယ္ေမာင္းႏွင္ေနၾကသည့္ အေျခအေနႏွင့္ပတ္သက္ျပီးလည္း ကညန ႏွင့္ ယာဥ္ထိန္းဌာနတုိ႔မွ ေက်ာင္းမ်ားသို႔သြားေရာက္ကာ အသိပညာေပးေဟာေျပာပြဲမ်ား အစဥ္အျမဲျပဳလုပ္ေနသကဲ့သုိ႔ မိဘမ်ားအေနျဖင့္လည္း အသက္မျပည့္ေသးသည့္ ၎တုိ႔၏ သား/သမီးမ်ားကို ယာဥ္ေမာင္းႏွင္ခြင့္မျပဳရန္ သူမက ေမတၱာရပ္ခံထားသည္။
ယာဥ္တိုက္မႈေလ်ာ့ခ်ရန္အတြက္ ယာဥ္ထိန္းရဲမ်ားအေနျဖင့္ ကား၊ ဆိုင္ကယ္ အသြားအလာမ်ားသည့္ မီးပြိဳင့္၊ အႏၱရာယ္မ်ားသည့္လမ္းဆံုလမ္းခြ၊ ယာဥ္ရႈပ္ေထြးသည့္ ေနရာအားလံုးတြင္ ယာဥ္ထိန္းရဲမ်ား အခ်ိန္ျပည့္ေစာင့္ၾကည့္သင့္သကဲ့သို႔ စည္းကမ္းခ်ိဳးေဖာက္သည့္ သူမ်ားကို ထိေရာက္စြာအေရးယူမႈမ်ားျပဳလုပ္သင့္ေၾကာင္းဆရာမိုးစက္ကခုလိုေျပာသည္။
" ယာဥ္ထိန္းရဲေတြကေတာ႔ မီးပိြဳင္႔ေတြမွာ လမ္းဆံုလမ္းခြေတြမွာ လူမ်ားတဲ႔ ကားသြားလာမ်ားတဲ႔ေနရာေတြမွာ သူတို႔ရိွေပးႏိုင္ရင္ေတာ႔ မဆုိးဘူးအဲဒါမွဘဲသက္သာမယ္။ ယာဥ္တိုက္မွဳေတြနည္းမွာေပါ႔ သူတို႔ကပံုမွန္ေလးလုပ္ေပးႏိုင္ရင္မဆိုးဘူး "
လိုင္စင္မဲ့ႏွင့္ စည္းကမ္းခ်ိဳးေဖာက္သည့္ယာဥ္မ်ားကို အစီအစဥ္ႏွစ္ရပ္ျဖင့္ အေရးယူမႈ ျပဳလုပ္သည္ဟု သိရသည္။
က.ည.နမွျပဳလုပ္သည့္အစီအစဥ္မွ ရရွိသည့္ေငြမ်ားကို ႏိုင္ငံေတာ္ဘ႑ာေငြအျဖစ္သြင္းရျပီး ျပည္နယ္မွျပဳလုပ္သည့္အစီအစဥ္မွ ရရွိသည့္ေငြမ်ားကိုမူ ယာဥ္စည္းကမ္းအတြက္ လိုအပ္သည့္အစီအစဥ္မ်ား၊ မီးပြိဳင္မ်ားႏွင့္ သတိေပးဆိုင္းဘုတ္မ်ားတပ္ဆင္ရာတြင္ ျပန္လည္အသံုးျပဳသြားရေၾကာင္း သိရသည္။
ယာဥ္ထိန္းရဲမ်ားအေနျဖင့္ ယာဥ္စည္းကမ္း၊ လမ္းစည္းကမ္း ခ်ိဳးေဖာက္သည့္ ယာဥ္ေမာင္းမ်ားအား အေရးယူဖမ္းဆီးမႈမ်ား ျပဳလုပ္ရာတြင္ ဘက္လုိက္မႈမရွိပဲ တန္းတူအေရးယူရန္ ႏွင့္ ဒါဏ္ေငြကိုလည္း ေလ်ာ့ခ်သတ္မွတ္ေပးသင့္သည္ဟု ဆိုုင္ကယ္ေမာင္းသူ ကိုဘိုဘို ဆိုသူက ခုလုိေျပာသည္။
"ဖမ္းမယ္ဆိုရင္ေတာ့အကုန္ဖမ္းရမယ္ေပါ့ အစ္ိုးရဝန္ထမ္းကစ တခါတေလဆိုရင္ အစိုးရဝန္ထမ္းေတြ ကိုလြတ္ေပးတာေပါ့ ျပည္သူေလာက္ပဲ သူတို႔ဖမ္းတာေကာ အစိုးရဝန္ထမ္းေတြဆိုရင္ အကုန္လြတ္ေပးတယ္ အဲလိုမ်ိဳးခါက်ေတာ့ မ်က္ႏွာမလိုက္သင့္ဘူးေပါ့ အဲဒါေတြ႔ဖူးတယ္"
အေရးၾကီးျပီးအခ်က္အျခာက်သည့္ေနရာမ်ား ႏွင့္ တလမ္းေမာင္း (One Way) ကဲ့သို႔ ေနရာမ်ား၌လည္း သိသာထင္ရွားသည့္ သတိေပးသဂၤတမ်ားကို ထင္ရွားစြာျပသထားေပးရန္ႏွင့္ အမ်ားျပည္သူမ်ား ေကာင္းမြန္စြာသိရွိႏိုင္ရန္ ျပဳလုပ္ေပးရန္လုိေၾကာင္း ဆရာမိုးစက္ကေျပာသည္။
" ဒီလမ္းက ဒီသေကၤတ ဒီလိုရွိပါတယ္ဆိုတဲ႔ဟာကို သူတို႔လုပ္ေပးဖို႔ ဒီ႔ထက္အက်ယ္တဝင့္လုပ္ေပးဖို႔ ခဏခဏေၿပာေပးဖို႔လိုအပ္တယ္ ဆိုေတာ႔ဒီကယားၿပည္နယ္မွာက ဒီလိုမ်ိဳးဟာေတြက အရင္တုန္းကလဲ မလုပ္ဖူးဘူး ဆိုေတာ႔လူေတြက မသိၾကဘူး လူေတြမသိၾကတာနဲ႔ ဒီအတိုင္းဘဲ ဘလိုင္းၾကီးလူေတြကို အဲနားမွာ ေစာင္႔ဖမ္းတာကအဲဒါတစ္ခုက နည္းနည္းဆိုးတယ္။ ရြာကလူေတြဆို သူတုိ႔အတြက္ လံုးဝအဆင္မေၿပႏိုင္ဘူး သိမွမသိတာ"
ကယားျပည္နယ္တြင္ လိုင္စင္မဲ့ယာဥ္မ်ား အမ်ားျပားေနေသးေၾကာင္းသိရသည္။ လိုင္စင္မဲ့ယာဥ္ႏွင့္ ပတ္သက္ျပီးေဖေဖာ္၀ါရီလမွစတင္ကာ စစ္ေဆးဖမ္းဆီးမႈမ်ားျပဳလုပ္ေတာ့မည္ျဖစ္ျပီး ထူးျခားေသာအခ်က္ႏွစ္ခ်က္အျဖစ္ ဖမ္းဆီးရမိေသာ လိုင္စင္မဲ့ယာဥ္မ်ားကို ျပန္ေပးေတာ့မည္မဟုတ္ပဲ အျပီးသိမ္းလိုက္မည္ျဖစ္ျပီး ေလလံပစ္မည္ဟုသိရသည္။
ျပည္သူမ်ားအေနျဖင့္ ၎တုိ႔၏ ယာဥ္မ်ားကို ေလလံျပန္ဆြဲရမည္ျဖစ္ျပီး မဆြဲႏိုင္လွ်င္ အရံႈးခံရမည္ျဖစ္သည္။
ထို႔ေၾကာင္ က.ည.နအေနျဖင့္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ လိုုင္စင္မလုုပ္ရေသးပဲ က်န္ေနသူမ်ားအား ၂၀၁၅ခုုႏွစ္အတြင္းလုုပ္ေဆာင္ေပးသြားမည္ဟုု ေဒၚစိုုးစိုုးဟတ္ကဆိုုသည္။
“အဲ့လိုလုပ္ေပးတဲ့ခါမွာ ကိုယ့္ရဲ႕သေဘာဆႏၵအရလာျပီးေတာ့မွ ဒီဆိုင္ကယ္လိုင္စင္ေတြကို လုပ္လုိ႔ရတယ္။ အရင္လိုေတာ့ အခြန္ႏႈန္းကေတာ့ အရင္တုန္းက စီမံခ်က္နဲ႔တုန္းကေတာ့ အခြန္ႏႈန္းေတြ သက္သာတယ္ေလ။ ဒါေပမဲ့ အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာလည္း ေနာက္ဆံုးထားျပီးလုပ္ပါ အၾကိမ္ၾကိမ္ေျပာျပီးသားပဲ။ လာမလုပ္ပဲ က်န္တဲ့သူေတြအတြက္ကေတာ့ အခုဆိုရင္ ဆိုင္ကယ္တန္ဖုိးရဲ႕ ငါးဆယ္ရာခိုင္ႏႈန္းကိုေတာ့ ဒါဏ္ေငြေဆာင္ရမွာေပါ့" ဟု သူမကေျပာသည္။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ကယားျပည္နယ္အတြင္းတြင္ ႏွစ္စဥ္ယာဥ္မ်ားတိုးပြားလာသည့္အတြက္ ျပည္သူမ်ားစည္းကမ္းလိုက္နာမႈအပုိင္းတြင္ ဆက္လက္အားနည္းေနမည္ဆိုပါလွ်င္ ေရရွည္တြင္ ဆိုးက်ိဳးမ်ားသာပိုမိုေတြ႕ၾကံဳလာမည္ျဖစ္ျပီး ျပည္သူမ်ားအားလံုး တေလးတစားလိုက္နာရန္ လိုအပ္ေၾကာင္းႏွင့္ ယာဥ္စည္းကမ္းႏွင္ပတ္သက္သည့္ တာ၀န္ရွိမ်ားကလည္း တိက်ၿပီးေသသပ္သည့္စည္းကမ္းခ်က္မ်ားႏွင့္အေရးယူမႈမ်ား ျပဳလုပ္ရန္လိုအပ္ေၾကာင္း တင္ျပလိုုက္ရပါသည္။
Written by ေစာစီခို၊ ဟုိစဲနာ
ကႏၱရဝတီတိုင္း
http://www.ktimes.org
မၾကာပါဘူး။ က်ေနာ္လာရာလမ္းေရွ႕ ခပ္လွမ္းလွမ္းတြင္ "ဒုတ္" ဟူေသာအသံတခုကို က်ယ္ေလာင္စြာ ၾကားလိုက္ရသည္။ အသံၾကားရာအနီးကို က်ေနာ္ေရာက္သြားေတာ့ က်ေနာ့္ေဘး ေက်ာ္တက္ ေမာင္းႏွင္သြားခဲ့သည့္ လူငယ္၏ဆုိင္ကယ္ႏွင့္ အသက္ ၄၀ ၀န္းက်င္လူၾကီး တဦး၏ ဆိုင္ကယ္တုိ႔ အရွိန္အဟုန္ ျပင္းစြာတုိက္မိသြားၾကသည္။
ႏွစ္ဦးစလံုးဒါဏ္ရာအျပင္းအထန္ ရရွိသြားၾကတာကိုေတြ႕လိုက္ရသကဲ့သို႔ လူၾကီးမွာ အခင္းျဖစ္သည့္ေနရာ၌ပင္ သတိလွစ္သြားသြားၿပီး ထိုလူငယ္မွာမူ ေသြးအိုင္ထဲတြင္ လူးလြန္႔ရင္း တအင္းအင္းႏွင့္ညီးညဴေနသည္။
၎တုိ႔၏ ဆိုင္ကယ္ႏွစ္စီးလံုးမွာမူ ဆိုုင္ကယ္ႏွင့္မတူေတာ့ဘဲ ရစရာမရွိေအာင္ ပ်က္စီးသြားသည္။ လမ္းသြား၊ လမ္းလာသူမ်ား၏ အကူအညီေၾကာင့္ သက္ဆိုင္ရာကို လွမ္းအေၾကာင္းၾကားႏိုင္ခဲ့သကဲ့သုိ႔ လူနာႏွစ္ဦးကိုလည္း လြိဳင္ေကာ္ေဆးရံုသုိ႔ ပို႔ေဆာင္လုိက္ႏိုင္ခဲ့သည္။
(ဤကား က်ေနာ္၏ မ်က္ျမင္ယာဥ္တုိက္မႈ တခုျဖစ္သည္။)
အျခားေသာတုိင္းႏွင့္ျပည္နယ္နည္းတူ ကယားျပည္နယ္အတြင္းတြင္ ကား၊ ဆုိင္ကယ္မ်ား တေန႔ထက္တေန႔ ပိုမိုမ်ားျပားလာေနသည္။ လြိဳင္ေကာ္ျမိဳ႕တြင္းတြင္ ဆိုင္ကယ္အမ်ိဳးမ်ိဳးအေရာင္းဆိုင္မ်ား၊ အရစ္က်စနစ္ ဆိုင္ကယ္အေရာင္းဆုိင္မ်ားစြာကို ေတြ႕ႏိုင္ျပီး တရုတ္ျဖစ္ဆိုင္ကယ္မ်ား ေစ်းေပါေပါျဖင့္ ရရွိႏိုင္သျဖင့္ လူတန္းစားအလႊာအသီးသီးက ၀ယ္ယူႏိုင္ၾကသျဖင့္ လက္ရွိကယားတျပည္နယ္လံုးတြင္ မွတ္ပံုတင္ထားသည့္ ဆိုင္ကယ္စီးေရ (၅၇၀၁၉) စီး ႏွင့္ ဆိုင္ကယ္လိုင္စင္ရရွိထားသူ (၇၉၁၀၁)ဦး ရွိေနျပီျဖစ္ေၾကာင္း ကုုန္းလမ္းပိုု႔ေဆာင္ေရးႏွင့္ညြန္ၾကားမႈဦးစီးဌာန(က.ည.န)၏ စာရင္းမ်ားအရသိရသည္။
 |
| လြိဳင္ေကာ္ျမိဳ႕ ျမင္ကြင္းတေနရာ (ဓါတ္ပံု-ေကတီ) |
မူးယစ္ျပီးေမာင္းႏွင္ျခင္း၊ အလွ်င္လို၍ အရွိန္ျမင့္ေမာင္းႏွင္ျခင္း၊ အသက္မျပည့္ေသးပဲေမာင္းႏွင္ျခင္း ႏွင့္ ယာဥ္စည္းကမ္းလမ္းစည္းကမ္းအား လိုက္နာျခင္းမရွိပဲ ပရမ္းတတာေမာင္းႏွင္ျခင္းေၾကာင့္ ကယားျပည္နယ္တြင္ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္အတြင္း ယာဥ္တုိက္မႈ(၁၃၃)မႈ၊ ထိခိုက္ဒါဏ္ရာရ(၁၈၁)မႈ၊ ေသဆံုး(၄၃)ဦးရွိေၾကာင္း (ကညန)စရင္းကေဖၚျပထားသည္။
၂၀၁၄ ခုႏွစ္၏ ယာဥ္တိုက္မႈသည္ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္ထက္(၁၂) မႈတုိးလာၿပီး ေသဆံုးသူလည္း (၂၀)ဦးထိတိုးလာခဲ့သည္။
"ဘာေၾကာင့္ ပိုလာတာလဲဆိုေတာ့ ယာဥ္ေတြမ်ားျပားလာတာလည္း တစိတ္တပိုင္းေပါ့ေနာ။ ဆိုင္ကယ္ေတြက ပိုမ်ားလာတာေပါ့။ ပိုမ်ားလာျပီးေတာ့ ေျပာမယ္ဆုိရင္ စည္းကမ္းလုိက္နာမႈကလည္း ခုနေျပာသလိုေပါ့ စည္းကမ္းကို မထီမဲ့ျမင္ျပဳတဲ့လူ၊ စည္းကမ္းကိုသိရဲ႕သားနဲ႔ မေၾကာက္တဲ့လူ၊ ေနာက္တခုကေတာ့ အရက္ေသစာေသာက္စားမူးယစ္တဲ့လူေတြေပါ့ေနာ" ဟုလြိဳင္ေကာ္(က.ည.န)ရံုး၏ လက္ေထာက္ညႊန္ၾကားေရးမွဴး ေဒၚနန္းစိုးစိုးဟတ္က ရွင္းျပသည္။
ယာဥ္ေမာင္းရာမွာ ခ်မွတ္ထားသည့္ ယာဥ္စည္းကမ္းအတိုုင္းလိုုက္နာေမာင္းနင္ရန္လိုုအပ္သည့္အျပင္ တပါးသူအတြက္ပါ သတိရွိရွိ လိုုက္နာေဆာင္ရြက္ရန္လိုုအပ္ေၾကာင္း သက္ဆိုုင္ရာတိုု႔ကအႀကံျပဳထားသည္။
" ကိုယ္ သူမ်ားကိုမတိုက္ရင္ေတာင္မွ သူမ်ားကိုယ္႔ကိုလာတုိက္ေနတဲ႔ သေဘာမွာရွိေနတယ္ေလ " ဟုုျပည္နယ္အတြင္း စည္းကမ္းမဲ့ ယာဥ္ေမာင္းသည့္အေျခအေနကိုု ကယားျပည္နယ္ Local Levelopment Network တာ၀န္ခံဆရာမိုးစက္ကေျပာသည္။
==========================================
၁။ ဆိုင္ကယ္စီးဦးထုပ္ေဆာင္း ေမးသိုင္းၾကိဳးေသခ်ာစြာတပ္ရမည္။
၂။ ဆိုင္ကယ္စီးစဥ္ ဖုန္းမေျပာရ၊ ထီးမေဆာင္းရ၊ လက္ကိုင္ကို လက္ႏွစ္ဖက္ျဖင့္ကိုင္၍စီးရမည္။
၃။ မီးေရာင္ျပန္ျပား၊ နံပါတ္ျပားႏွင့္ေနာက္ၾကည့္မွန္ တပ္ဆင္ရမည္။
၄။ အခ်က္ျပမီးကို မေကြ႕မွီေပ(၁၀၀)မွ ၾကိဳတင္ျပရမည္။
၅။ ညဘက္စီးလွ်င္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆိုင္မွလာသူ မ်က္စိမစူးရန္ မီးအလင္းေရာင္ႏွိမ့္ေပးရမည္။
၆။ လူစီးထိုင္ခံုတြင္ (၁)ဦးထက္ပို မတင္ရ။ ေရွ႕တြင္လူမတင္ရ။
၇။ ပစၥည္းတင္လွ်င္ ထိုင္ခံု၏ေနာက္သုိ႔ (၁)ေပ၊ ေဘးသုိ႔(၆)လက္မစီ ထပ္ပို၍ အစြန္းမထြက္ရ။ အျမင့္သည္ စီးသူ၏ပခံုးထက္မျမင့္ရ။ ပစၥည္းအေလးခ်ိန္သည္ ယာဥ္ကို မထိန္းႏိုင္ေလာက္ေအာင္ မေလးရ။
၈။ စက္သံဆူညံေအာင္ျမွင့္၍ မစီးရ။
၉။ အ၀တ္အစားမ်ား အႏၱရယ္ျဖစ္ ေလာက္ေအာင္ ပ်ံ႕လြင့္ျခင္းမရွိရ။
၁၀။ အရက္၊ မူးယစ္ေဆး၀ါး သံုးစြဲ၍ ေမာင္းႏွင္ျခင္းမျပဳရ။
လူအမ်ားစုသည္ အထက္မွခ်မွတ္ေပးသည့္ စည္းကမ္းခ်က္မ်ားကို သိရွိေနၾကေသာ္လည္း လိုက္နာမႈအပိုင္းတြင္ အားနည္းေနၾကဆဲျဖစ္သည္။
ဆိုင္ကယ္ေမာင္းႏွင္သည့္ လူၾကီး၊ လူငယ္အမ်ားစုသည္လည္း မူးယစ္ျပီးေမာင္းႏွင္ျခင္း၊ ဆိုင္ကယ္စီးဦးထုပ္ ေဆာင္းရန္၀န္ေလးျခင္း၊ ဆိုင္ကယ္ေနာက္ၾကည့္မွန္ တပ္ဆင္ျခင္းကို မႏွစ္သက္ျခင္း၊ စက္သံဆူညံေစသည့္ ပါ၀ါအိတ္ေဇာမ်ား တပ္ဆင္ျခင္းကို သေဘာေတြ႕ျခင္း စသည့္အယူအဆမွားမ်ားေနာက္သို႔ လိုက္ေနၾကသည္ကို ေတြ႕ေနရသည္။
ယာဥ္စည္းကမ္းလိုက္နာမႈ အားနည္းၾကေသာေၾကာင့္ ယာဥ္တိုက္မႈျဖစ္ေပၚလွ်င္ အမ်ားစုမွာ အသက္မဆံုးရႈံးသင့္ပဲ အသက္ဆံုးရံႈးေနၾကရသည္။
ကညန ႏွင့္ ယာဥ္ထိန္းဌာနမ်ား ပူးေပါင္းျပီး ႏွစ္စဥ္ပညာေပးေဟာေျပာပြဲမ်ားကို တႏွစ္လွ်င္ႏွစ္ၾကိမ္ ေတာရြာအေရာက္ နယ္လည့္ေဟာေျပာျခင္း၊ ရပ္ကြက္အလိုက္ေဟာေျပာခင္းအျပင္၊ သူနာျပဳသင္တန္းေက်ာင္း၊ အိမ္တြင္းမႈသင္တန္းေက်ာင္း ႏွင့္ အထက္တန္းေက်ာင္း၊ တကၠသိုလ္ေက်ာင္း စသည့္ေနရာတြင္ ျပဳလုပ္ေနေသာ္လည္း စည္းကမ္းလိုက္နာမႈအပိုင္းတြင္ အားနည္းေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္း ေဒၚနန္းစိုးစိုးဟတ္က ခုလိုေျပာသည္။
" ကယားျပည္နယ္လို႔ေတာ့မဟုတ္ဘူးေပါ့ေနာ၊ တႏိုင္ငံလံုးအေနနဲ႔ယာဥ္စည္းကမ္း လိုက္နာမႈဆိုရင္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေတာ့အားနည္းတယ္လုိ႔ ေျပာလုိ႔ရတယ္ "
ျပည္သူမ်ား ယာဥ္စည္းကမ္း၊ လမ္းစည္းကမ္းသိရွိမႈ ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔လာရန္ တိုးျမင့္လုပ္ေဆာင္သြားရာတြင္ အစီအစဥ္မ်ား ခ်မွတ္ေရးဆြဲထားသည့္အျပင္ ကားေမာင္းလိုင္းစင္ႏွင့္ ဆိုင္ကယ္ေမာင္းလိုင္းစင္ သင္တန္းမ်ားကို ေမလတြင္စတင္မည္ျဖစ္ျပီး ဌာနအခက္အခဲအခ်ိဳ႕ေၾကာင့္ လစဥ္ေနာက္ဆံုးအပတ္မွအပ ပထမပတ္မွ တတိပတ္အထိ တနလၤာေန႔တိုင္းဆိုင္ကယ္ေမာင္းလိုင္စင္ ႏွင့္ ဗုဒၶၶဟူးေန႔တိုင္းကားေမာင္းလိုင္စင္မ်ား ျပဳလုပ္ေပးမည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေဒၚစိုးစိုးဟတ္ေျပာသည္။
အသက္မျပည့္ေသးသည့္ ကေလးမ်ား ဆိုင္ကယ္ေမာင္းႏွင္ေနၾကသည့္ အေျခအေနႏွင့္ပတ္သက္ျပီးလည္း ကညန ႏွင့္ ယာဥ္ထိန္းဌာနတုိ႔မွ ေက်ာင္းမ်ားသို႔သြားေရာက္ကာ အသိပညာေပးေဟာေျပာပြဲမ်ား အစဥ္အျမဲျပဳလုပ္ေနသကဲ့သုိ႔ မိဘမ်ားအေနျဖင့္လည္း အသက္မျပည့္ေသးသည့္ ၎တုိ႔၏ သား/သမီးမ်ားကို ယာဥ္ေမာင္းႏွင္ခြင့္မျပဳရန္ သူမက ေမတၱာရပ္ခံထားသည္။
ယာဥ္တိုက္မႈေလ်ာ့ခ်ရန္အတြက္ ယာဥ္ထိန္းရဲမ်ားအေနျဖင့္ ကား၊ ဆိုင္ကယ္ အသြားအလာမ်ားသည့္ မီးပြိဳင့္၊ အႏၱရာယ္မ်ားသည့္လမ္းဆံုလမ္းခြ၊ ယာဥ္ရႈပ္ေထြးသည့္ ေနရာအားလံုးတြင္ ယာဥ္ထိန္းရဲမ်ား အခ်ိန္ျပည့္ေစာင့္ၾကည့္သင့္သကဲ့သို႔ စည္းကမ္းခ်ိဳးေဖာက္သည့္ သူမ်ားကို ထိေရာက္စြာအေရးယူမႈမ်ားျပဳလုပ္သင့္ေၾကာင္းဆရာမိုးစက္ကခုလိုေျပာသည္။
" ယာဥ္ထိန္းရဲေတြကေတာ႔ မီးပိြဳင္႔ေတြမွာ လမ္းဆံုလမ္းခြေတြမွာ လူမ်ားတဲ႔ ကားသြားလာမ်ားတဲ႔ေနရာေတြမွာ သူတို႔ရိွေပးႏိုင္ရင္ေတာ႔ မဆုိးဘူးအဲဒါမွဘဲသက္သာမယ္။ ယာဥ္တိုက္မွဳေတြနည္းမွာေပါ႔ သူတို႔ကပံုမွန္ေလးလုပ္ေပးႏိုင္ရင္မဆိုးဘူး "
လိုင္စင္မဲ့ႏွင့္ စည္းကမ္းခ်ိဳးေဖာက္သည့္ယာဥ္မ်ားကို အစီအစဥ္ႏွစ္ရပ္ျဖင့္ အေရးယူမႈ ျပဳလုပ္သည္ဟု သိရသည္။
က.ည.နမွျပဳလုပ္သည့္အစီအစဥ္မွ ရရွိသည့္ေငြမ်ားကို ႏိုင္ငံေတာ္ဘ႑ာေငြအျဖစ္သြင္းရျပီး ျပည္နယ္မွျပဳလုပ္သည့္အစီအစဥ္မွ ရရွိသည့္ေငြမ်ားကိုမူ ယာဥ္စည္းကမ္းအတြက္ လိုအပ္သည့္အစီအစဥ္မ်ား၊ မီးပြိဳင္မ်ားႏွင့္ သတိေပးဆိုင္းဘုတ္မ်ားတပ္ဆင္ရာတြင္ ျပန္လည္အသံုးျပဳသြားရေၾကာင္း သိရသည္။
ယာဥ္ထိန္းရဲမ်ားအေနျဖင့္ ယာဥ္စည္းကမ္း၊ လမ္းစည္းကမ္း ခ်ိဳးေဖာက္သည့္ ယာဥ္ေမာင္းမ်ားအား အေရးယူဖမ္းဆီးမႈမ်ား ျပဳလုပ္ရာတြင္ ဘက္လုိက္မႈမရွိပဲ တန္းတူအေရးယူရန္ ႏွင့္ ဒါဏ္ေငြကိုလည္း ေလ်ာ့ခ်သတ္မွတ္ေပးသင့္သည္ဟု ဆိုုင္ကယ္ေမာင္းသူ ကိုဘိုဘို ဆိုသူက ခုလုိေျပာသည္။
"ဖမ္းမယ္ဆိုရင္ေတာ့အကုန္ဖမ္းရမယ္ေပါ့ အစ္ိုးရဝန္ထမ္းကစ တခါတေလဆိုရင္ အစိုးရဝန္ထမ္းေတြ ကိုလြတ္ေပးတာေပါ့ ျပည္သူေလာက္ပဲ သူတို႔ဖမ္းတာေကာ အစိုးရဝန္ထမ္းေတြဆိုရင္ အကုန္လြတ္ေပးတယ္ အဲလိုမ်ိဳးခါက်ေတာ့ မ်က္ႏွာမလိုက္သင့္ဘူးေပါ့ အဲဒါေတြ႔ဖူးတယ္"
အေရးၾကီးျပီးအခ်က္အျခာက်သည့္ေနရာမ်ား ႏွင့္ တလမ္းေမာင္း (One Way) ကဲ့သို႔ ေနရာမ်ား၌လည္း သိသာထင္ရွားသည့္ သတိေပးသဂၤတမ်ားကို ထင္ရွားစြာျပသထားေပးရန္ႏွင့္ အမ်ားျပည္သူမ်ား ေကာင္းမြန္စြာသိရွိႏိုင္ရန္ ျပဳလုပ္ေပးရန္လုိေၾကာင္း ဆရာမိုးစက္ကေျပာသည္။
" ဒီလမ္းက ဒီသေကၤတ ဒီလိုရွိပါတယ္ဆိုတဲ႔ဟာကို သူတို႔လုပ္ေပးဖို႔ ဒီ႔ထက္အက်ယ္တဝင့္လုပ္ေပးဖို႔ ခဏခဏေၿပာေပးဖို႔လိုအပ္တယ္ ဆိုေတာ႔ဒီကယားၿပည္နယ္မွာက ဒီလိုမ်ိဳးဟာေတြက အရင္တုန္းကလဲ မလုပ္ဖူးဘူး ဆိုေတာ႔လူေတြက မသိၾကဘူး လူေတြမသိၾကတာနဲ႔ ဒီအတိုင္းဘဲ ဘလိုင္းၾကီးလူေတြကို အဲနားမွာ ေစာင္႔ဖမ္းတာကအဲဒါတစ္ခုက နည္းနည္းဆိုးတယ္။ ရြာကလူေတြဆို သူတုိ႔အတြက္ လံုးဝအဆင္မေၿပႏိုင္ဘူး သိမွမသိတာ"
ကယားျပည္နယ္တြင္ လိုင္စင္မဲ့ယာဥ္မ်ား အမ်ားျပားေနေသးေၾကာင္းသိရသည္။ လိုင္စင္မဲ့ယာဥ္ႏွင့္ ပတ္သက္ျပီးေဖေဖာ္၀ါရီလမွစတင္ကာ စစ္ေဆးဖမ္းဆီးမႈမ်ားျပဳလုပ္ေတာ့မည္ျဖစ္ျပီး ထူးျခားေသာအခ်က္ႏွစ္ခ်က္အျဖစ္ ဖမ္းဆီးရမိေသာ လိုင္စင္မဲ့ယာဥ္မ်ားကို ျပန္ေပးေတာ့မည္မဟုတ္ပဲ အျပီးသိမ္းလိုက္မည္ျဖစ္ျပီး ေလလံပစ္မည္ဟုသိရသည္။
ျပည္သူမ်ားအေနျဖင့္ ၎တုိ႔၏ ယာဥ္မ်ားကို ေလလံျပန္ဆြဲရမည္ျဖစ္ျပီး မဆြဲႏိုင္လွ်င္ အရံႈးခံရမည္ျဖစ္သည္။
ထို႔ေၾကာင္ က.ည.နအေနျဖင့္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ လိုုင္စင္မလုုပ္ရေသးပဲ က်န္ေနသူမ်ားအား ၂၀၁၅ခုုႏွစ္အတြင္းလုုပ္ေဆာင္ေပးသြားမည္ဟုု ေဒၚစိုုးစိုုးဟတ္ကဆိုုသည္။
“အဲ့လိုလုပ္ေပးတဲ့ခါမွာ ကိုယ့္ရဲ႕သေဘာဆႏၵအရလာျပီးေတာ့မွ ဒီဆိုင္ကယ္လိုင္စင္ေတြကို လုပ္လုိ႔ရတယ္။ အရင္လိုေတာ့ အခြန္ႏႈန္းကေတာ့ အရင္တုန္းက စီမံခ်က္နဲ႔တုန္းကေတာ့ အခြန္ႏႈန္းေတြ သက္သာတယ္ေလ။ ဒါေပမဲ့ အဲ့ဒီအခ်ိန္မွာလည္း ေနာက္ဆံုးထားျပီးလုပ္ပါ အၾကိမ္ၾကိမ္ေျပာျပီးသားပဲ။ လာမလုပ္ပဲ က်န္တဲ့သူေတြအတြက္ကေတာ့ အခုဆိုရင္ ဆိုင္ကယ္တန္ဖုိးရဲ႕ ငါးဆယ္ရာခိုင္ႏႈန္းကိုေတာ့ ဒါဏ္ေငြေဆာင္ရမွာေပါ့" ဟု သူမကေျပာသည္။
အခ်ဳပ္အားျဖင့္ ကယားျပည္နယ္အတြင္းတြင္ ႏွစ္စဥ္ယာဥ္မ်ားတိုးပြားလာသည့္အတြက္ ျပည္သူမ်ားစည္းကမ္းလိုက္နာမႈအပုိင္းတြင္ ဆက္လက္အားနည္းေနမည္ဆိုပါလွ်င္ ေရရွည္တြင္ ဆိုးက်ိဳးမ်ားသာပိုမိုေတြ႕ၾကံဳလာမည္ျဖစ္ျပီး ျပည္သူမ်ားအားလံုး တေလးတစားလိုက္နာရန္ လိုအပ္ေၾကာင္းႏွင့္ ယာဥ္စည္းကမ္းႏွင္ပတ္သက္သည့္ တာ၀န္ရွိမ်ားကလည္း တိက်ၿပီးေသသပ္သည့္စည္းကမ္းခ်က္မ်ားႏွင့္အေရးယူမႈမ်ား ျပဳလုပ္ရန္လိုအပ္ေၾကာင္း တင္ျပလိုုက္ရပါသည္။
Written by ေစာစီခို၊ ဟုိစဲနာ
ကႏၱရဝတီတိုင္း
http://www.ktimes.org
0 comments:
Post a Comment