၂၀၁၅ ​မွာ ​ေဆး​ပ​ညာ ​ႏို​ဘယ္လ္​ဆု​ရ​ရွိ​ေစ​တဲ့ ​လုပ္​ေဆာင္​မႈ​မ်ား

​ေျခ​ေထာက္​ေတြ ​ေယာင္​ယမ္း​ေန​တဲ့ ​ဆင္​ေျခ​ေထာက္​ေရာ​ဂါ။

​ဒီ​ႏွစ္​အ​တြက္ ​ဇီ​ဝ​က​မၼ​ေဗ​ဒ ၊ ​ေဆး​ပ​ညာ​ဆိုင္​ရာ ​ႏို​ဘယ္လ္​ဆု​ကို ​ကပ္​ပါး​ေရာ​ဂါ​ေတြ​နဲ႔ ​ပတ္​သက္​ၿပီး ​ေဆး​ကု​ထံုး​သစ္​ႏွစ္​မ်ိဳး ​ရွာ​ေဖြ​ေတြ႕​ရွိ​ခဲ့​မႈ​အ​ေပၚ ​ပူး​တြဲ ​ေပး​အပ္​လိုက္​ပါ​တယ္။

​သု​ေတ​သီ​ေတြ ​ျဖစ္​ၾက​တဲ့ ​အ​ေမ​ရိ​ကန္​ႏိုင္​ငံ​က ​ဝီ​လီ​ယမ္ ​စီ ​ကမ္​ဘဲလ္ ၊ ​ဂ်​ပန္​ႏိုင္​ငံ​က ​ဆာ​တို​ရွိ ​အို​မူ​ယာ ​နဲ႔ ​တ​႐ုတ္​ႏိုင္​ငံ​က ​ယူ​ယူ ​တူး ​တို႔​သံုး​ဦး​ရဲ့ ​ေဆး​ဘက္​ဆိုင္​ရာ ​သု​ေတ​သ​န​နဲ႔ ​စမ္း​သပ္​ေတြ႕​ရွိ​ခ်က္​ေတြ​က ​က​မ႓ာ​တ​ဝန္း​က ​လူ​ေပါင္း ၃.၄ ​ဘီ​လီ​ယမ္​ေက်ာ္ ​ခံ​စား​ေန​ရ​တဲ့ ​ေရာ​ဂါ​ေတြ​ကို ​ကု​သ​ဖို႔ ​စြမ္း​ေဆာင္​ႏိုင္​ခဲ့​ၾက​ပါ​တယ္။

 ​ကပ္​ပါး​ပိုး​မ်က္​စိ​ထဲ ​ဝင္​ေရာက္​ရင္ ​မ်က္​စိ​မ​ျမင္​ႏိုင္​ေတာ့။

​အဲ​ဒီ​ေရာ​ဂါ​ေတြ​ထဲ​က ​တစ္​ခု​ျဖစ္​တဲ့ malaria ​ငွက္​ဖ်ား​ေရာ​ဂါ​ကို ​လူ​အ​ေတာ္​မ်ား​မ်ား​က ​ၾကား​ဖူး​ၾက​ေပ​မယ့္ ​တ​ျခား ​ေရာ​ဂါ​ႏွစ္​ခု​ျဖစ္​တဲ့ onchocerciasis or "river blindness" ​လို႔​ေခၚ​တဲ့ ​မ်က္​စိ​နဲ႔ ​အ​ေရ​ျပား​မွာ​ျဖစ္​တဲ့ ​ေရာ​ဂါ​နဲ႔ lymphatic filariasis or "elephantiasis" ​လို႔​ေခၚ​တဲ့ ​ဆင္​ေျခ​ေထာက္​ေရာ​ဂါ ​တို႔​ကို​ေတာ့ ​လူ​သိ​နည္း​ၾက​ပါ​တယ္။ ​အဲ​ဒီ​ေရာ​ဂါ ​ႏွစ္​မ်ိဳး​စ​လံုး​ဟာ ​ကပ္​ပါး​သန္​ေကာင္​ေတြ​ေၾကာင့္ ​ျဖစ္​ၾက​ရ​တာ​ပါ။

​ဝီ​လီ​ယမ္ ​ကမ္​ဘဲလ္ ​နဲ႔ ​ဆာ​တို​ရွိ ​အို​မူ​ယာ​တို႔ ​ေတြ႕​ရွိ​ခ်က္

​ယင္၊ ​ျခင္ ​စ​တဲ့ ​ေရာ​ဂါ​ပိုး​ကူး​စက္​ေစ​တဲ့ ​ပိုး​မြား​ေတြ​က​ေန​တ​ဆင့္ ​လူ​ခ​ႏၶာ​ကိုယ္​တြင္း​ကို ​ဒီ​ကပ္​ပါး​ေကာင္​ေတြ ​ေရာက္​ရွိ​ၾက​တာ ​ျဖစ္​ပါ​တယ္။

​တ​ကယ္​လို႔ ​ကု​သ​မႈ​မ​လုပ္​ဘဲ ​ထား​ခဲ့​မယ္​ဆို​ရင္ ​လူ​ခ​ႏၶာ​ကိုယ္​ထဲ​မွာ ​သန္​ေကာင္​ေတြ ​ပြား​မ်ား​လာ​ၿပီး ​ကူး​စက္​ခံ​ရ​သူ​ေတြ​ဟာ ​မ်က္​စိ​ကြယ္​သြား​ႏိုင္​သ​လို ​ေျခ​ေထာက္​ေတြ ​ေယာင္​ကိုင္း​ၿပီး ​သြား​လာ​လႈပ္​ရွား​ဖို႔ ​ခက္​ခဲ​လာ​ၾက​ပါ​တယ္။

​ယင္​ေကာင္​က​တ​ဆင့္ ​ကပ္​ပါး​ပိုး​ေတြ ​ျပန္႔​ပြား​ႏိုင္။

Ivermectin ​ဆို​တဲ့​ေဆး​ဟာ ​သန္​ေကာင္​အ​မ​ေတြ​က ​ပြား​လာ​တဲ့ ​ပ​ထ​မ​အ​ဆင့္ ​သား​ေလာင္း​ကပ္​ပါး​ေတြ​ကို ​ေသ​ေစ​ႏိုင္​တယ္​ဆို​တဲ့​အ​ခ်က္​ကို ​ဝီ​လီ​ယမ္ ​ကမ္​ဘဲလ္ ​က ​ေျမ​ဆီ​လြွာ ​န​မူ​နာ​ေတြ​ထဲ​မွာ ​ရွိ​ေန​တဲ့ ​ဘက္​တီး​ရီး​ယား​ေတြ​ကို ​ေလ့​လာ​ေန​ရင္း ​သိ​ရွိ​လာ​ခဲ့​ပါ​တယ္။ ​အဲ​ဒီ​ေျမ​န​မူ​နာ​ေတြ​ကို Shizuoka ​ေဒ​သ Ito ​ၿမိဳ႕​ရွိ ​ဂ်​ပန္​ေဂါက္​ကြင္း​က​ေန ​ဆာ​တို​ရွိ ​အို​မူ​ယာ​က ​စု​ေဆာင္း​ရ​ရွိ​ခဲ့​တာ ​ျဖစ္​ပါ​တယ္။

​ေျမ​ဆီ​လြွာ ​န​မူ​နာ​ေတြ​ထဲ​မွာ ​ရွိ​ေန​တဲ့ ​ဘက္​တီး​ရီး​ယား​ထဲ​က ​သီး​ျခား​မ်ိဳး​ဗီ​ဇ​တစ္​ခု​ျဖစ္​တဲ့ Streptomyces avermitilis ​ဟာ ​ကပ္​ပါး​ေရာ​ဂါ​ကို ​ထိ​ေရာက္​စြာ ​ကု​သ​ႏိုင္​တဲ့ ​စြမ္း​ရည္​ရွိ​တာ​ကို ​မ​စၥ​တာ ​ကမ္​ဘဲလ္ ​က ​ေလ့​လာ​ေတြ႕​ရွိ​ခဲ့​ပါ​တယ္။

 ​ေရာ​ဂါ​ရင့္​သြား​ရင္ ​ေဆး​ကု​သ​ဖို႔ ​ခက္​ခဲ။

​ဒါ​ေၾကာင့္ Merck and Co ​ေဆး​ကု​မၷ​ဏီ​နဲ႔ ​ပူး​တြဲ​ၿပီး ​ဒီ​မ်ိဳး​ဗီ​ဇ​က​ေန ​ေဆး​ဝါး​ထုတ္​လုပ္​ႏိုင္​ေအာင္ ​တည္​ထြင္​ဖန္​တီး​ေပး​ခဲ့​ပါ​တယ္။ Merk (MSD) ​က ivermectin ​ေဆး​ကို ၁၉၈၇ ​ခု​ႏွစ္​က​စ​ၿပီး ​လို​အပ္​တဲ့​ႏိုင္​ငံ​ေတြ​ကို ​အ​ခ​မဲ့ ​ေပး​အပ္​ခဲ့​ပါ​တယ္။

​ၿပီး​ခဲ့​တဲ့​ႏွစ္​က river blindness ​နဲ႔ elephantiasis ​ေရာ​ဂါ​သည္ ​သန္း ၃၀၀ ​ေက်ာ္​အ​တြက္​လည္း ​ေဆး​ေတြ ​လႉ​ဒါန္း​ခဲ့​ပါ​တယ္။

​တ​႐ုတ္​သု​ေတ​သီ ​ယူ​ယူ ​တူး ​ရဲ့ ​ေတြ႕​ရွိ​ခ်က္

​တ​ခ်ိန္​တည္း​မွာ​ပဲ ၁၉၆၀ ​နဲ႔ ၇၀ ​ျပည့္​လြန္​ႏွစ္​ေတြ​မွာ ​တ​႐ုတ္​သိ​ပၷံ​ပ​ညာ​ရွင္ ​ယူ​ယူ ​တူး ​က ​ငွက္​ဖ်ား​ေရာ​ဂါ​အ​တြက္ ​ကု​သ​မႈ ​ေဆး​နည္း​သစ္ ​တစ္​ခု​ကို ​ႀကိဳး​စား​ရွာ​ေဖြ​ခဲ့​ပါ​တယ္။

​ငွက္​ဖ်ား​ေရာ​ဂါ​အ​တြက္ ​အ​ဓိ​က ​ထုတ္​ေန​တဲ့ ​ကြီ​ႏိုင္​နဲ႔ ​က​လို​႐ို​ကြီ​ႏိုင္ ​ေဆး​ေတြ​က ​သက္​ေရာက္​မႈ ​မ​ရွိ​ေတာ့​ဘဲ၊ ​ငွက္​ဖ်ား​ေရာ​ဂါ​ျဖစ္​ေစ​တဲ့ Plasmodium falciparum ​ကပ္​ပါး​ေတြ​က ​ဒီ​ေဆး​ေတြ​ကို ​ခု​ခံ​ကာ​ကြယ္​ႏိုင္​စြမ္း ​ရွိ​လာ​ၾက​တဲ့​အ​တြက္ ​ျဖစ္​ပါ​တယ္။

​အ​ခု​လို ​ျခင္​ေၾကာင့္​ျဖစ္​ရ​တဲ့ ​ေရာ​ဂါ​ကို ​ႏွိမ္​နင္း​ဖို႔ ​ထိ​ေရာက္​တဲ့​ေဆး​ေတြ ​မ​တိုး​ေတာ့​တာ​ေၾကာင့္ ​တ​ျခား​ေဆး​သစ္ ​တစ္​မ်ိဳး​ကို ​ႀကိဳး​စား​ရွာ​ေဖြ​ဖို႔ ​ပါ​ေမာ​ကၡ ​မ​စၥ ​ယူ​ယူ ​တူး ​က ​တိုင္း​ရင္း​႐ိုး​ရာ ​ေဆး​ပ​ညာ​ဘက္​ကို ​ဦး​တည္​ခဲ့​ပါ​တယ္။

​တ​႐ုတ္​ေဆး​ပ​ညာ

Artemisia annual ​ေခၚ ​သစ္​နံ​ကိုင္း​ပင္​က ​ထုတ္​လို႔​ရ​တဲ့​အ​ရည္​ဟာ ​တ​ခါ​တ​ရံ​မွာ ​ထိ​ေရာက္​မႈ​ရွိ​တာ ​ေတြ႕​ရွိ​ခဲ့​ေပ​မယ့္ ​စမ္း​သပ္​ေတြ႕​ရွိ​ခ်က္ ​ရ​လဒ္​ေတြ ​တ​သ​မတ္​တည္း ​မ​ရ​ရွိ​တာ​ေၾကာင့္ ​လြန္​ခဲ့​တဲ့ ​ေအ​ဒီ ၃၅၀ ​ေလာက္​က ​ခ်က္​နည္း​ျပဳတ္​နည္း​အ​ပါ​အ​ဝင္ ​ေရွး​ေဟာင္း​စာ​ေပ ​မွတ္​တမ္း​ေတြ​ကို ​မ​စၥ ​တူး​က ​ျပန္​လည္ ​ေလ့​လာ​ခဲ့​ပါ​တယ္။

​အ​ပင္​က ​ထုတ္​ယူ​လို႔​ရ​တဲ့ ​အ​ရည္​ကို ​ပ​ထ​မ​ဆံုး ​ေသာက္​ၾကည့္​ခဲ့​ၾက။

​အဲ​ဒီ​အ​ခါ Ge Hong ​ရဲ့ ​အ​ေရး​ေပၚ ​ေဆး​ၫြွန္း​မ်ား ​လက္​စြဲ​စာ​အုပ္ ​ဆို​တဲ့ ​ေရွး​မွတ္​တမ္း​တစ္​ခု​မွာ ​သစ္​ရြက္​သစ္​ျမစ္ ​လက္​တ​ဆုပ္​စာ​ကို ​ေရ ၂ ​လီ​တာ​ထဲ​မွာ ​စိမ္​ၿပီး ​အ​ရည္​အား​လံုး​ကို ​ေသာက္​ဖို႔ ​ၫြွန္း​ထား​တာ​ကို ​သူ​ေလ့​လာ ​ေတြ႕​ရွိ​ခဲ့​ပါ​တယ္။

​မ​စၥ ​တူး ​ေျပာ​တာ​က​ေတာ့ ​တ​႐ုတ္​ျပည္​ရဲ့ ​ယဥ္​ေက်း​မႈ​ေတာ္​လွန္​ေရး ​ကာ​လ​အ​တြင္း​မွာ ​ေဆး​ဝါး​သစ္​ေတြ​နဲ႔ ​စမ္း​သပ္​ကု​သ​ဖို႔ ​ဆို​တာ​မွာ ​လက္​ေတြ႕​က်​တဲ့ ​လုပ္​ေဆာင္​နည္း​ေတြ ​မ​ရွိ​ပါ​ဘူး။ ​ဒါ​ေၾကာင့္ ​ငွက္​ဖ်ား​ေရာ​ဂါ ​ေဝ​ဒ​နာ​သည္​ေတြ​ကို ​ကူ​ညီ​ဖို႔​အ​တြက္ ​က်​မ​နဲ႔ ​လုပ္​ေဖာ္​ကိုင္​ဖက္​ေတြ​က ​အ​ပင္​က ​ထုတ္​ယူ​လို႔​ရ​တဲ့ ​အ​ရည္​ကို ​ပ​ထ​မ​ဆံုး ​ေသာက္​ၾကည့္​ခဲ့​ၾက​တယ္​လို႔ ​ဆို​ပါ​တယ္။

​ဒီ​ေဆး​အ​ရည္​ဟာ ​လူ​ေတြ​သံုး​ဖို႔​အ​တြက္ ​အ​ႏၱ​ရယ္​မ​ရွိ​ဘူး​ဆို​တာ​ကို ​ေသ​ခ်ာ​ေအာင္ ​ေလ့​လာ​စီ​စစ္​ၿပီး​တဲ့​ေနာက္​မွာ​ေတာ့ ​လက္​ေတြ႕​ထိ​ေရာက္​မႈ​ကို ​စမ္း​သပ္​ဖို႔ Hainan ​ျပည္​နယ္​ကို ​က်​မ​တို႔ ​သြား​ခဲ့​ၾက​ၿပီး ​ငွက္​ဖ်ား​ေရာ​ဂါ​ေဝ​ဒ​နာ​သည္​ေတြ​ကို ​စမ္း​သပ္​ကု​သ​ခဲ့​ၾက​တယ္​လို႔​လည္း ​မ​စၥ ​တူး​က Nature Medicine ​မွာ ​ေရး​သား​ခဲ့​ပါ​တယ္။

​ေနာက္​ဆံုး​မွာ​ေတာ့ ​သူ​မ​ရဲ့ ​စူး​စမ္း​ရွာ​ေဖြ ​ေတြ႕​ရွိ​ခ်က္​ေတြ​ကို ​အ​ေျခ​ခံ​ၿပီး ​ယ​ေန႔​တိုင္ ​အား​ထား​ေန​ရ​ဆဲ​ျဖစ္​တဲ့ artemisinin ​ငွက္​ဖ်ား​ကာ​ကြယ္​ေဆး​ကို ​တီ​ထြင္​ထုတ္​လုပ္​ႏိုင္​ခဲ့​ပါ​တယ္။

​အ​ခု​ႏွစ္​ေတြ​အ​တြင္း ​ငွက္​ဖ်ား​ေရာ​ဂါ ​ျဖစ္​ပြား​ေန​တဲ့​ႏိုင္​ငံ​ေတြ​မွာ artemisinin ​ေဆး​နဲ႔ ​ပူး​တြဲ​ကု​သ​ႏိုင္​တဲ့​ေဆး​ေတြ ​အ​လြယ္​တ​ကူ​ရ​ရွိ​ႏိုင္​တာ​ေၾကာင့္ ​ငွက္​ဖ်ား​ေရာ​ဂါ​ေသ​ဆံုး​မႈ ​ေလ်ာ့​က်​သြား​တာ​ကို WHO ​က​မ႓ာ့​က်န္း​မာ​ေရး​အ​ဖြဲ႕​ႀကီး​က ​အ​သိ​အ​မွတ္​ျပဳ ​လက္​ခံ​ခဲ့​ပါ​တယ္။

​ငွက္​ဖ်ား​ေရာ​ဂါ ​ျဖစ္​ပြား​တဲ့​ႏိုင္​ငံ​ေတြ​က ၂၀၀၅ ​ခု​ႏွစ္​တုန္း​က ACT ​ေဆး​ကို ၁၁ ​သန္း​သာ​ဝယ္​ယူ​ခဲ့​ေပ​မယ့္ ၂၀၁၃ ​ခု​ႏွစ္​မွာ ACT ​ေဆး​ကို ၃၉၂ ​သန္း​အ​ထိ ​တိုး​ျမွင့္ ​ဝယ္​ယူ​ခဲ့​ပါ​တယ္

​ဒါ​ေပ​မယ့္ ​အ​ခု​အ​ခါ​မွာ artemisinin ​ေဆး​မ​တိုး​တဲ့ ​ငွက္​ဖ်ား​ပိုး ​မ်ိဳး​ဗီ​ဇ​ေတြ ​ေပၚ​ထြက္​လာ​ေန​ၿပီ ​ျဖစ္​ပါ​တယ္။

၂၀၁၅ ​ခု​ႏွစ္​အ​တြင္း​မွာ ​က​မ႓​ော​ဒီး​ယား၊ ​လာ​အို၊ ​ျမန္​မာ၊ ​ထိုင္း​နဲ႔ ​ဗီ​ယက္​နမ္ ​စ​တဲ့ ၅ ​ႏိုင္​ငံ​မွာ artemisinin ​ေဆး​မ​တိုး​ေတာ့​တာ ​ေတြ႕​ရွိ​ရ​ၿပီး ​ေဆး​ဝါး​သစ္​ကို ​ဆက္​လက္​ရွာ​ေဖြ​ဖို႔ ​လို​အပ္​ေန​ပါ​ေသး​တယ္။

BBC Burmese
http://www.bbc.com/burmese

Share on Google Plus

About Editor

This is a short description in the author block about the author. You edit it by entering text in the "Biographical Info" field in the user admin panel.